Larwoterapia to metoda terapeutyczna polegająca na wprowadzaniu
żywych, jałowych larw muchy plujki (lucilia sericata) do rany w celu
usunięcia martwej tkanki i jej dezynfekcji - co w znaczący sposób
przyczynia się do gojenia rany.
„Larwy to najmniejsi na świecie chirurdzy. W rzeczywistości są lepsze
od lekarzy – są tańsze i pracują 24 godziny na dobę”.
Prof. Andrew Boulton
Najczęstszym wskazaniem do biochirurgii jest oczyszczanie martwicy u osób ze stopą cukrzycową. Innym typowym wskazaniem jest leczenie odleżyn i owrzodzeń podudzi. Larwy much można tez stosować w leczeniu rozległych zakażonych ran urazowych, oparzeń, zakażeń układu kostnego i owrzodzeń nowotworowych. Biochirurgię stosuje się też w przypadku ciężkich infekcji skóry i tkanki podskórnej, wywołanych przez oporne na antybiotyki bakterie, szczególnie przez metycylinooporne gronkowce i pałeczkę ropy błękitnej.
Przykłady zrealizowanych w naszym centrum terapii:
Larwoterapia (biochirurgia)
Leczenie larwami trudno gojących się ran było znane już w starożytności. Ten rodzaj terapii stosowali Aborygeni australijscy oraz Majowie. Larwy owadów wykorzystywane były w okresie działań wojennych. Zauważono wówczas, iż żołnierze, których rany zostały zasiedlone przez czerwie, mieli znacznie mniejszą zachorowalność i śmiertelność od pozostałych. Wojskowi lekarze zauważyli, że pewne gatunki muchówek niszczą tylko martwą tkankę, pozostawiając zdrowe fragmenty nienaruszone. Oceniono, iż larwy w jeden dzień lepiej oczyszczają ranę niż jakikolwiek dostępny wówczas środek.
Obecnie terapia larwami znów zyskuje uznanie środowisk medycznych, głównie ze względu na nieskuteczność dotychczas stosowanych metod leczenia oraz gwałtownie rosnącą oporność drobnoustrojów na antybiotyki. Coraz większa grupa pacjentów z niegojącymi się ranami zaczyna interesować się tym sposobem leczenia. Także szerokie grono lekarzy zajmuje się badaniami nad skutecznością larwoterapii w poszczególnych przypadkach klinicznych. Metoda ta jest szczególnie ceniona w leczeniu ran cukrzycowych. Eksperci wskazują, że dzięki tej metodzie można znacząco ograniczyć liczbę amputacji u diabetyków. Badania wykazały, że 90% niegojących się ran leczonych tą metodą jest szybko i w pełni wyleczalna. Terapia nie ma żadnych ubocznych skutków i jest dużo bardziej efektywna od stosowanych powszechnie antybiotyków. Opatrunki z larwami są szeroko stosowane w świecie. Produkują je takie firmy jak: Monach Labs (USA), Polymedics (Belgia), Surgikal Material Testing Laboratory (Anglia), Neocura (Niemcy). Opatrunek larwalny jest powszechnie dostępny w wielu aptekach Europy na receptę, a jego zakładaniem zajmują się lekarze domowi lub pielęgniarki. W Niemczech z uwagi na rewelacyjne efekty leczenia ran, larwy muchy plujki stosowane są w ponad 600 klinikach, w Wielkiej Brytanii w ponad 400 klinikach, a koszty larwoterapii refundowane są przez kasy chorych.
Larwy stosowane w leczeniu to najczęściej gatunek lucilia sericata, czyli larwy muchy plujki. Są one hodowane laboratoryjnie, w sterylnych warunkach, na pożywkach roślinnych, dzięki czemu wyeliminowane jest ryzyko przeniesienia chorób odzwierzących.
W terapii używa się nowoczesnych opatrunków wyposażonych w specjalistyczną siateczkę PET, która gwarantuje brak niekontolownej migracji larw w ranie. Dodatkowo struktura siatki zapobiega scalaniu się białek, co w znaczący sposób redukuje odczucie bólu podczas zmian opatrunków. Jednak badania naukowe pokazują, że stosowanie materiału biologicznego luzem daje dużo lepsze efekty czyszczenia. Larwy lepiej penetrują wszelkie zakamarki rany, rozmiękczają i rozpuszczają martwicę, co doprowadza do dużo lepszego efektu debridementu.
W zależności od rodzaju i wielkości rany stosowane są różne rozmiary opatrunków, zawierające odpowiednią ilość larw. Opatrunki lub wolne larwy aplikowane są na ranę na okres 72 godz. Po tym czasie są zdejmowane.
Ilość terapii zależy od postępów leczenia i indywiudalnych uwarunkowań pacjenta. Zazwyczaj przeprowadza się od 2 do 5 terapii.
Terapeutyczne działanie larw ma trzy zasadnicze mechanizmy:
-
Oczyszczanie rany przez usuwanie martwej, zainfekowanej tkanki – larwy usuwają martwą tkankę (nie uszkadzając przy tym zdrowej), zdecydowanie precyzyjniej niż jest to możliwe w czasie zabiegów chirurgicznych. Składniki odżywcze uzyskują w procesie "trawienia pozaustrojowego" poprzez wydzielanie enzymów proteolitycznych, powodujących upłynnienie martwej tkanki, która następnie jest przez nie zjadana. Z czasem larwy rosną, zwiększając swoją wielkość z 1–2 mm do 8–10 mm.
-
Odkażanie rany przez eliminację bakterii – wydzieliny larw mają skuteczne działanie przeciwbakteryjne. Bakterie niezabite przez wydzielinę są wchłaniane i ulegają rozpadowi wewnątrz układu pokarmowego larw. Dlatego też jest to bardzo skuteczna forma eliminacji bakterii, także tych opornych na antybiotyki.
-
Pobudzanie gojenia rany – wydzieliny larw wzmacniają wpływ naskórkowego czynnika wzrostu na gojenie ran. Badania wykazały, że stymulują również wzrost ludzkich fibroblastów i wolno rosnących chondrocytów, natomiast mikromasaż rany wykonywany przez poruszające się czerwie pobudza tworzenie się w ranie ziarniny i wysięku.
Wydzielina larw jest skuteczna nawet wobec gronkowca złocistego, bakterii metycylinoopornych (MRSA), paciorkowców oraz bakterii z grupy Pseudomonas.
Korzyści terapeutyczne: szybkie oczyszczenie rany, usunięcie zakażenia, skrócenie czasu gojenia, uniknięcie amputacji. Zmniejsza się ból związany z raną, eliminuje przykry zapach spowodowany rozkładem tkanek, ogranicza się ilość niezbędnych wizyt u lekarza.
Ilość larw koniecznych do oczyszczenia rany jest zależny od rozległości i głębokości leczonych tkanek. Zazwyczaj jest to 10 larw na 1 cm².
Wskazania do larwoterapii:
- owrzodzenia kończyn dolnych;
- rany w przebiegu cukrzycy – stopa cukrzycowa;
- rany odleżynowe;
- zainfekowane rany pooperacyjne;
- zapalenie kości i szpiku;
- martwicze rany pourazowe.
Przeciwwskazania:
- aktywne krwawienie z rany;
- nadmierny wysięk z tkanek;
- koagulopatia;
- reakcje alergiczne na chitynę owadów.